Δεν είναι λίγες οι φορές που συζητάω με ανθρώπους οι οποίοι ελάχιστα γνωρίζουν για την πολυσυντροφικότητα. Τους κεντρίζει το ενδιαφέρον η ιδέα των πολλαπλών σχέσεων, όμως σχεδόν ταυτόχρονα γεννιούνται στο μυαλό τους ποικίλοι προβληματισμοί. Αναμενόμενο. Καθετί καινούριο γεννάει ενστάσεις, πόσο μάλλον όταν έχεις γαλουχηθεί μια ζωή ολόκληρη με μονοκανονικές, πολυφοβικές αντιλήψεις. Σκέφτηκα, λοιπόν, να μοιραστώ μαζί σας κάποιες από τις αντιρρήσεις που ακούω συνήθως, καθώς και τις απαντήσεις που δίνω σ’ αυτές.
1. «Γιατί να μοιραστώ την/τον σύντροφό μου με άλλα άτομα;»
Όλοι οι άνθρωποι μοιραζόμαστε τις/τους συντρόφους μας με άλλα άτομα. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι το τέλος της ζωής μας βρισκόμαστε μέσα σ’ ένα πλέγμα σχέσεων. Στην πορεία του βίου μας διατηρούμε ταυτόχρονα σχέσεις οικογενειακές, φιλικές, επαγγελματικές ή όποιες άλλες. Οι άνθρωποι δεν είναι φτιαγμένοι για να συνδέονται μόνο με ένα πρόσωπο. Άλλωστε, το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής τους πάνω στον πλανήτη Γη το πέρασαν οργανωμένοι σε φυλές κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Ζούσαν μαζί, μάζευαν την τροφή τους συλλογικά, τη μοιράζονταν και φρόντιζαν από κοινού τα παιδιά τους. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν τέτοιες φυλές σε απομακρυσμένα μέρη του πλανήτη – γεγονός τεκμηριωμένο από την επιστήμη της ανθρωπολογίας.
Το «θέλω να αγαπάς μόνο εμένα, να νοιάζεσαι αποκλειστικά για μένα» είναι αντίληψη όχι μόνο βαθιά εγωκεντρική αλλά και εξωπραγματική. Τα ανθρώπινα όντα έχουν την ικανότητα αλλά και την ανάγκη ν’ αγαπούν και να φροντίζουν περισσότερα άτομα από ένα. Το «ο κόσμος μου όλος είσαι εσύ» μπορεί ν’ ακούγεται ρομαντικό αλλά δεν είναι. Αν όλος ο κόσμος μας ήταν μόνο ένα πρόσωπο, θα πεθαίναμε πρόωρα από πλήξη.
Το «γιατί να μοιραστώ την/τον σύντροφό μου με άλλα άτομα;» είναι σαν να λέμε «γιατί να σε μοιραστώ…
– με τους γονείς, τα αδέλφια ή τα παιδιά σου;
– με τους συνεργάτες και τις συναδέλφισσές σου;
– με τις φίλες και τους φίλους σου;
– με τον … σκύλο, τη γάτα ή το καναρίνι σου;»
Σ’ αυτό το σημείο της συζήτησης συνήθως ακούω μια ένσταση του τύπου «μα, με τα παιδιά σου δεν κάνεις σεξ!» Εκεί απαντάω με μια ερώτηση: «Δηλαδή θεωρείς ότι το σεξ είναι το πιο σημαντικό στοιχείο μιας σχέσης;»
Φιλική υπενθύμιση: μια από τις προσφιλείς συνήθειες των κακοποιητικών ατόμων είναι να προσπαθούν να αποκόψουν την/τον σύντροφό τους από τις άλλες σχέσεις του. Το «ο κόσμος σου να είμαι εγώ» δεν είναι δείγμα αγάπης, είναι καμπανάκι ότι επίκειται ψυχολογική ή και σωματική βία. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι οι ιδιοκτησιακές αντιλήψεις (το «entitlement») συνδέονται άμεσα με κακοποιητικές συμπεριφορές. Ας βρούμε το θάρρος να εκφράσουμε αυτό που η κοινωνία «ξεχνά» να πει: αν ένας άνθρωπος δεν ξέρει να μοιράζεται, δεν είναι κατάλληλος για σχέση.
2. «Ο χρόνος είναι λίγος, πώς προλαβαίνεις να έχεις πολλές σχέσεις;»
Όπως μόλις αναφέρθηκε, όλοι οι άνθρωποι έχουμε πολλές σχέσεις ταυτόχρονα – κι επιπλέον, έχουμε μια σειρά από δραστηριότητες: τη δουλειά μας, τις σπουδές μας, το νοικοκυριό, τα ενδιαφέροντά μας και ό,τι άλλο είναι σημαντικό για μας. Κι όλα αυτά μέσα σε ένα καπιταλιστικό σύστημα που ροκανίζει το χρόνο μας με χίλιους δυο τρόπους και συχνά μας επιβάλλει σκληρά ωράρια. Πού βρίσκουμε, λοιπόν, χρόνο για τις σχέσεις μας;
Η απάντηση είναι ίδια για όλους τους ανθρώπους: κάνουμε τις επιλογές μας και θέτουμε τις προτεραιότητές μας. Αν π.χ. ένα πολυσυντροφικό άτομο έχει τρεις ερωτικές συντρόφους, αυτό δεν σημαίνει ότι θα κόψει τον ελεύθερο χρόνο του σε τρία ίσα μέρη και θα δώσει από ένα κομμάτι στην καθεμία. Μπορεί να συζεί με μία απ’ αυτές και να τη βλέπει καθημερινά, ενώ μια άλλη ενδεχομένως να τη συναντάει μια φορά την εβδομάδα. Η τρίτη σύντροφος ίσως να ζει κάπου μακριά, σε μια άλλη πόλη ή χώρα, οπότε ενδέχεται να βρίσκονται αραιά και πού. Τίποτα απ’ αυτά δεν είναι κακό, υπό την προϋπόθεση ότι βασίζεται στη συναίνεση. Υπάρχουν, όμως, κι άλλες επιλογές. Μπορεί π.χ. να ζουν και οι τέσσερις στο ίδιο σπίτι, απαρτίζοντας μια πολυσυντροφική οικογένεια.
Όταν υπάρχει καλή διάθεση, βρίσκονται λύσεις. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι μπορούμε να έχουμε άπειρες σχέσεις. Ούτε ο χρόνος μας είναι ανεξάντλητος ούτε η ενέργειά μας. Τα συνειδητοποιημένα πολυσυντροφικά άτομα θέτουν στον εαυτό τους το ερώτημα «έχω αρκετό χρόνο αυτή την περίοδο για να ξεκινήσω μια καινούρια σχέση;» Αν η απάντηση είναι αρνητική, τότε θα αποφύγουν να εμπλακούν σε μια κατάσταση που θα ταλαιπωρήσει και τα ίδια αλλά και το καινούριο πρόσωπο στη ζωή τους. Άλλωστε, η πολυσυντροφικότητα απαιτεί υπευθυνότητα και καλή διαχείριση του χρόνου. Αλλά μήπως το ίδιο δεν ισχύει για καθετί σημαντικό στη ζωή μας;
3. «Κι αν ζηλέψω;»
Σας έχω ένα … νέο: η ζήλια δεν είναι θανατηφόρα ασθένεια. Κανένα συναίσθημα δεν θα σας στείλει στον άλλο κόσμο. Για την ακρίβεια, όλοι οι άνθρωποι βιώνουμε τόσο ευχάριστα όσο και δυσάρεστα συναισθήματα. Ναι, οι σχέσεις έχουν μέσα τους την ανασφάλεια, τη θλίψη, τον θυμό, την απογοήτευση, όπως έχουν και τη χαρά, την τρυφερότητα, τον ενθουσιασμό, την αγάπη. Σε αντίθεση με όσα μας δίδαξαν τα παραμύθια με τον πρίγκιπα και την πριγκίπισσα, καμιά σχέση δεν είναι «βίος ανθόσπαρτος» και ποτέ τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα όσο θα θέλαμε.
Τι κάνουμε, λοιπόν, όταν νιώθουμε είτε ζήλια ή ό,τι άλλο δυσάρεστο; Η απάντηση είναι «αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας». Δεν κατηγορούμε την/τον σύντροφό μας αλλά ούτε και τον εαυτό μας. Αναγνωρίζουμε ότι τα συναισθήματά μας αποτελούν προϊόν του εσωτερικού μας κόσμου. Κοιτάζουμε μέσα μας, προσπαθούμε να κατανοήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα αυτό που νιώθουμε και αναλύουμε τις σκέψεις μας. Παρατηρούμε τα συναισθήματά μας – πολλές φορές είναι χρήσιμο και να τα καταγράφουμε.
Δεν χρειάζεται να κρύβουμε αυτό που νιώθουμε ούτε να ντρεπόμαστε γι’ αυτό. Το συζητάμε με την/τον σύντροφο ή τις/τους συντρόφους μας, όχι επιθετικά ή χειριστικά αλλά με ειλικρινή και ευάλωτο τρόπο. Μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε αυτό που αισθανόμαστε, αντί να του επιτρέπουμε να μας διαχειρίζεται εκείνο. (Πατήστε εδώ για να βρείτε μικρά και μεγάλα μυστικά για τη διαχείριση της ζήλιας.)
«Μα αυτό απαιτεί δουλειά», θα μου πείτε. Ω ναι! Για την ακρίβεια, είναι το είδος της δουλειάς που μας βοηθάει να αποκτήσουμε μεγαλύτερη αυτογνωσία. Μας ανοίγει το δρόμο να χτίσουμε μια καλύτερη σχέση με τον εαυτό μας και με τους συνανθρώπους μας. Αυτού του είδους η προσπάθεια δεν είναι πολυτέλεια – είναι απόλυτη ανάγκη, αν θέλουμε να είμαστε ισορροπημένοι άνθρωποι. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τα πολυσυντροφικά άτομα. Ισχύει για όλους τους ανθρώπους και για όλες τις σημαντικές μας σχέσεις…
Ανοίγοντας τη συζήτηση για την πολυσυντροφικότητα
Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον άνθρωπο να γίνει ντε και καλά πολυσυντροφικός. Αναγνωρίζουμε ότι κάθε πρόσωπο είναι διαφορετικό και έχει διαφορετικές επιθυμίες και ανάγκες. Το «one size fits all» σε καμία περίπτωση δεν ισχύει για τις ανθρώπινες σχέσεις. Άλλωστε, τα περισσότερα πολυσυντροφικά άτομα περνάνε φάσεις κατά τις οποίες βρίσκονται σε άλλου είδους σχέσεις, είτε από ανάγκη είτε από επιλογή.
Το άρθρο αυτό αποτελεί μια συμβολή στο διάλογο για το τι είναι και πώς λειτουργεί η πολυσυντροφικότητα. Είναι πολύ θετικό ότι τέτοιες συζητήσεις ανοίγουν όλο και πιο συχνά αυτή την περίοδο – σε παλιότερες εποχές ούτε να κουβεντιάσουμε για τέτοια θέματα δεν μπορούσαμε. Για να είναι, όμως, ουσιαστικός ένας τέτοιος διάλογος είναι ανάγκη ν’ ακουστούν ευρύτερα οι φωνές των πολυσυντροφικών, που αποτελούν μια καταπιεσμένη και περιθωριοποιημένη μειονότητα.
Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με το «ρομαντικό ιδεώδες»: το ετεροκανονικό, μονοκανονικό παραμύθι με τον «πρίγκιπα» και την «πριγκίπισσα» που βρίσκουν την αιώνια ευτυχία ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Αυτό αποτελεί το κυρίαρχο μοντέλο των ερωτικών σχέσεων μέσα στον καπιταλισμό. Χρειαζόμαστε νηφάλιο και τεκμηριωμένο λόγο για να το αντιπαλέψουμε και να δείξουμε ότι υπάρχουν κι άλλα πρότυπα σχέσεων, που είναι ρεαλιστικά και βιώσιμα. Και παράλληλα δίνουμε τη μάχη για μια άλλη κοινωνία, η οποία θα μας επιτρέπει να ζούμε την προσωπική μας ζωή έτσι όπως μας ταιριάζει, χωρίς καλούπια, στερεότυπα και προκαταλήψεις.
Εσείς τι αντιρρήσεις έχετε ακούσει για την πολυσυντροφικότητα και πώς απαντάτε σ’ αυτές; Χρησιμοποιήστε τα «Σχόλια» πιο κάτω για να γράψετε τις απαντήσεις σας!
Πολυσυντροφικότητα (Polyamory) 
Πολύ ωραίο άρθρο! Συγχαρητήρια Λίζα!
Σ’ ευχαριστώ, Θωμά! Χαίρομαι που η δουλειά μου μπορεί να φανεί χρήσιμη σε κάποιους ανθρώπους.
Κι εγώ το βρήκα χρήσιμο και υποστηρικτικό!
Όντος πολύ χρήσιμο άρθρο! Και πολύ ωραίο γραμμένο – φιλικό και προσιτό. Ευχαριστώ!
Σ’ ευχαριστώ κι εγώ για τα καλά σου λόγια, Αρτέμη! Εμείς οι ακτιβίστριες παίρνουμε δύναμη και θάρρος όταν ξέρουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που μας διαβάζουν και βρίσκουν τη δουλειά μας χρήσιμη. Αυτός είναι ο στόχος μας, άλλωστε (και το ν’ αλλάξουμε τον κόσμο, επίσης!).